2009-02-22

Галатияликларга ёзилган мактуб талқини (1:12-16)

1:12-оят
“Чунки мен уни инсондaн қaбул қилмaгaнмaн вa ҳеч кимдaн тaълим олмaгaнмaн; бaлки Исо Мaсиҳдaн вaҳий олгaнмaн.”

Мен хушхабарни одамдан қабул қилмадим, ҳеч ким уни менга ўргатмади, дейди Павлус. Шу орқали хушхабар манбаи ёки келиб чиқиш жойи инсон эмас, балки Худо эканлигини айтяпти. Худо эса бу хушхабарни, яъни Исо Масиҳни одамга ваҳий қилиб кўрсатади ва фақат шундагина инсон Исони ва Унинг хушхабарини қабул қилолади. Демак хушхабар Худога тегишли бўлгани учун, фақат Худо уни одамга кўрсата ва ўргата олади. Муҳими шуки, бу бебаҳо хабарни тан олиш учун Исо Масиҳ кимлигини ва У қилган ишини билишимиз керак ва шундан сўнг Уни қабул қилишимиз керак. Исо Ўзи айтганидек, Худога элтувчи эшик – Исонинг Ўзидир.
Бу билан биз хушхабарни айтиш ёки ўргатишимиз керак эмас, демаяпмиз, чунки фақат хушхабарни воизлик қилиш орқали одамлар Исо ҳақида эшитади ва ўшанда Худо уларга таъсир қилади, натижада одамлар хабарни қабул қилиб нажот топиш имкониятига эга бўладилар.
Бунда, биз ўз томонимиздан хушхабарни воизлик қиламиз, Худо эса Муқаддас Руҳи орқали одамларнинг гуноҳларини фош қилиб, шу орқали уларга Исони қабул қилиш учун имконият беради. Инсон эса шуни қабул қилиш ёки қилмасликка қарор қилади. Худо одамни шу қарорни қабул қилишда мажбурламайди, биз ҳам одамларни мажбурлашимиз керак эмас.


1:13-оят
“Менинг яҳудий динидa кечгaн илгaриги ҳaётим ҳaқидa эшитгaнсизлaр; Xудонинг уммaтигa ҳaддaн тaшқaри жaбр-зулм қилиб, уни вaйрон қилaр эдим”.

Бу оятда Павлус илгари қандай одам бўлганлиги ҳақида айтади. Биринчидан у “илгариги” деяпти, яъни у нима ва ким бўлган бўлса ҳам, бу ўтмишда эди, энди у Исо Масиҳ орқали янги одам, янги ижод бўлиб қолди. Кейин у яҳудий динида яшаганини айтади (иудаизм), лекин энди у ўша дин асосида эмас, балки Исо Масиҳ қонуни бўйича яшашини айтади. У илгари Худога хизмат қиляпман, деб ўйлаб, аслида Худога ва Унинг жамоатига қарши иш тутяпган эди, яъни у Худо жамоатини қувғин қиларди. Бу ҳақда Ҳаворийлар фаолияти 9:1-2 ва 22:1-5 оятларда ёзилган. Ўша оятлар бўйича Павлус қанчалик интилиш ва ғайрат билан ўз динида хизмат қилганини кўрсак бўлади. Унинг мақсади Худо жамоатини йўқ қилиш эди. Бу эса шайтоннинг ҳам мақсади, зеро Юҳанно 10:10 оятда ёзилишича шайтон вайрон қилиш ва ўлдиришни истайди. Шундай қилиб кимки тирик Худо белгилаган йўлдан четга чиқиб, инсон дини бўйича яшаса, у Худога манзур бўла олмайди, аксинча шайтон истагини ва башарий тана гуноҳли ишларини қилиб юради.


1:14-оят
“Қaвмимдaн бўлгaн кўп тенгдошлaримгa қaрaгaндa, яҳудийликдa xийлa мувaффaқият қозонгaн эдим, отa-боболaрим урф-одaтлaригa ўтa жонкуяр эдим”.

Павлус ўша даврнинг энг йирик яҳудий дин арбоби бўлиши керак эди, у шунга интилар, шунинг учун кўп ўқиган эди. У Гамалиэл исмли киши қўлостида собоқ олган бўлиб (Ҳаворийлар 22:3), айтишларича унинг ўрнини босиши керак эди. Демак Павлус яҳудийликда катта олим эди, бу ҳозирги даврдаги профессор ёки академик сингари илмий даражага тенг эди. Бошқа яҳудийлар орасида унга тенг келадиган киши йўқ эди. Шу оятдаги “хийла муваффақият қозонган эдим” деганда, хийла сўзи жуда деган маънони билдиради; ҳийла сўзи эса маккорликни билдиради.
Шу ерда у ўзининг асосий мақсади – ота-боболари урф-одатларини ҳимоя қилиб, уларни сақлаб қолиш эди, деб ёзяпти. Мана шундай мақсад кўпгина одамлар йўлида тўғоноқ бўлади, зеро инсон кўпинча боболар ёки эскидагилар шундай деган ва қилган, деб айрим урф-одатларни сақлаб келишади. Бироқ биз Худога яқинлашмоқчи бўлсак, Худо истаган нарсани қилишимиз керак, яъни Худо белгилаган йўл бўйича юришимиз шарт. Акс ҳолда Павлус илгари қандай Худога хизмат қиляпманку, деб, аслида Унга қаршилик қилишимиз ва ҳатто оғир гуноҳларни содир қлишимиз мумкин.


1:15-оят
“Aммо Xудо муруввaт қилиб, онaм қорнидaёқ мени тaнлaгaн, Ўз инояти билaн мени дaъвaт этгaн эди”.

“Аммо Худо...” - шу ибора билан Павлуснинг ҳаётидаги янги давр бошланди. Яхшиямки Худо ҳаётимизга кириб келиб, бизга нажот, янги ҳаёт ва абадийликни ҳадя қилган экан. Бизнинг ҳаётимизда ҳам шундай “аммо Худо...” деб бошланадиган вазиятлар жуда кўп бўлган.
Нажот топган киши ҳам худди шундай сўзларни айтади, яъни гувоҳлик берганда кўпчилик таҳминан шундай сўзлар айтади: “мен илгари шунақанги одам эдим ва мана шундай йўл билан кетяпган эдим, аммо Худо... ҳаётимга кириб келди ва мени ўзгартирди”. Бу қанчалик ажойиб фикр: биз Худога душман бўлсак ҳам, У бизни ташлаб қўймади, аксинча бизга турли йўллар билан хушхабарни етқазиб, охири нажот топишимизга сабабчи бўлди; бу сатрларни ўқияпган одамларнинг кўпчилиги, йўқ, ҳаммаси шундай дея олади, деб умид қиламан. Худога шукрлар ва шарафлар бўлсин, фақат У шундай қилишга қодир ва мақтовларга фақат У сазовордир!
Худо Павлусни туғилмасдан олдин танлаган экан. Бу дегани Худо айримларни туғилишидан олдин танлаб нажот беради, айримларни эса танламайди дегани эмас, чунки “Исога ишонган ҳар бир киши нажот топади” дейилган (Юҳанно 3:15-16). Павлус туғилмасдан олдин Худо уни Ўз инояти билан чақирган ва кейин ҳаёти давомида Павлусни қутқарилиш томон ишора қилган. Худо ҳар бир одамга шундай имконият беради, лекин инсон ўзи ўз охиратини танлайди, яъни одам истаса, Исога ишониш орқали нажот топади, агар Исога ишонмаса ҳалок бўлади. Худо Павлусни инояти билан чақирди ёки даъват қилди. Агар Худонинг инояти бўлмаганда эди, инсоният аллақачон ер юзидан йўқ бўлиб кетган бўлар эди. Лекин Худо ҳеч ким ҳалок бўлишини истамайди, балки иноятли бўлгани учун ҳамма нажот топишини истайди.

1:16-оят
“Мен дунё xaлқлaри орaсидa Xудо Ўғлининг Xушxaбaрини тaрғиб қилишим учун, Xудо Ўз вaқтидa Ўғлини менгa зоҳир қилди. Шундa мен дaрҳол одaмзод билaн мaслaҳaтлaшмaдим,”

Менинг ичимда бўлган Исо моҳиятини Худо менга тушунтирди, зоҳир қилди, деяпти Павлус. Яъни Янги Аҳд маъносини Худованд айнан Павлусга очиб берган эди. Шунинг учун Инжилда бошқа ҳаворийларга нисбатан Павлуснинг макктублари кўпчиликни ташкил қилади. Худо унга жуда катта нарсаларни ваҳий қилиб берган ва бундан мақсад мажусийлар (дунё халқлари) орасида Исо Масиҳни ваъз қилиш эди.
Бундай янгиликни ва ваҳийни Павлус қабул қилганидан кейин, у одамзод (асл матнда “тана ва қон”) билан маслаҳатлашмадим, деяпти. Чунки Худонинг Ўзи унга яққол қилиб кўрсатган нарсалар бўйича, у бошқа инсонлар билан “бу тўғримикин, нима деб ўйлайсиз” деб суҳбатлашмаган эди. Бунга муҳтожлик йўқ эди.
Мажусий дегани иброний (еврей) бўлмаган халқлар демакдир, Эски Аҳдда Худо фақат Исроил халқига намоён бўлган эди, бироқ энди Исо Масиҳ орқали ҳамма халқлар, яъни иброний ҳамда мажусийлар Худога яқинлашиши мумкин. Энди илгаридек ажратиш йўқ, истаган киши, қандай халқдан бўлишидан қатъий назар, Исо Масиҳга ишониш ва Уни Раббий, деб тан олиш орқали Худога яқинлашиши ва Худо билан муносабатда бўлшиши мумкин.

2009-02-02

Галатияликларга ёзилган мактуб талқини (1:10-11)

1:10-оят
“Энди мен инсонлaрдaн мaқтов излaяпмaнми, ёки Xудодaнми? Нaҳотки инсонлaргa ёқмоқчи бўлсaм? Aгaр мен ҳaли ҳaм инсонлaргa ёқмоқчи бўлгaнимдa эди, Мaсиҳнинг қули бўлолмaс эдим!”

Павлус бу оятда одамларга ёқмоқчи ёки манзур бўлишни изламаяпман дейди, чунки акс ҳолда у Масиҳга қул бўла олмас эди.
Инсон, ўз табиатига асосан, бошқа одамларга манзур бўлишни ва уни бошқалар ёқтиришини истайди; кўпчилик буни табиий ёки оддий ҳол, деб баҳолашган бўлар эди. Бироқ Инжил Хушхабарига келганда бу ҳол ўзгариши керак, чунки Исо хушхабари, ўз номига биноан “хуш” ёки “яхши” хабар бўлса ҳам, гуноҳкор одамни маҳкум қилади, шунинг учун гуноҳкор учун нохуш хабар бўлиб туюлади. Бу инсоннинг гуноҳкор табитатига ёқмайди, шунинг учун одам ўзини ноқулай ҳис қилади ва шу хушхабарни рад этиб, ундан қочади, баъзилар унга қарши чиқадилар; ёки у хушхабарни қабул қилади ва нажот топади; ана шунда бундай одам учун Инжил чиндан ҳам хушхабар бўлади.
Табиий одам Худога манзур бўлишни истамайди (манзур бўлолмайди ҳам), балки бунинг ўрнига ўзи ёки бошқа одамлар тузган қонун-қоидалар орқали Худога яқинлашмоқчи бўлади. Аниқроғи, Худо инсонга Худога манзур бўлиш истагини беради, лекин бунга эришиш учун башарий табиатли одам Худо танлаган йўл эмас, балки инсоний йўл орқали юради. Бунга Ҳобил ва Қобил (ёки Каин ва Авел) мисол бўла олади. Худога яқинлашиш учун Худонинг йўли билан юриш керак; буни эса биз Худо берган Муқаддас Китобдан билиб оламиз. Кўпинча одамлар айнан Муқаддас Китобдаги айрим оятларни ўзлари учун қонун қилиб оладилар, бу ҳам Худо иноятидан узоқлашишга олиб келади.
Шундай қилиб, Худога манзур бўлиш учун инсон фақат Исо Масиҳга ишониши ва Унга эргашиши керак, яъни Масиҳнинг қули бўлиши керак. Албатта Худога манзур бўламан деган одамга шайтон ҳам, башарий одамлар ҳам қаршилик қиладилар, аммо Худонинг Ўзи унинг ёнини олади, уни қўриқлайди ва етаклайди ҳамда унга илоҳий қонунларни бажариш учун куч беради, шунинг ўзи етарли.
Демак, биз ҳам Павлусдан ўрнак олиб, одамларга хушхабарни айтганимизда уларга ёқишга ҳаракат қилмасдан; инжил хабарини бузмасдан, қандай ёзилган бўлса, шундай равишда айтишимиз керак. Фақат шунда хушхабар орқали Худо одамларга таъсир қилади ва ишонганларга нажот беради.



1:11-оят
“Эй биродaрлaр, сизлaргa эълон қилмоқдaмaн: мен тaрғиб этaётгaн Инжил инсон ижоди эмaс”.

Галатиялик масиҳийлар тўғри йўлдан оғишни бошлашган бўлсада, Павлус уларга “биродарлар” деб мурожаат қиляпти. Чунки нажот топган киши Худонинг фарзанди бўлади ва шу билан бирга бошқа Худо болалари учун “биродар” ёки “опа” бўлиб ҳисобланади. Масиҳий гуноҳ қилсада, нажотини йўқотмайди; фақат галатияликларга ўхшаб ёлғон таълимотга ишониш орқали у нажот йўлидан оғиб кетиши мумкин, яъни тўғри йўлдан орқага сирпаниб кетади. Бу эса жуда хавфли аҳвол бўлиб, инсон тўғри йўлга қайтиб келмаса, охири Исодан воз кечиб, илгаридек дўзаҳий бўлиб қолади.
Шу оятдан бошлаб Павлус ниманидир Галатияликларга билдирмоқчи эканлигини айтади. Биз руҳий ҳаётимизда аввал айрим нарсаларни билишимиз керак, кейин шу билим асосида биз ишонамиз ва Худо ҳаётимизда Ўз ишини бажаради. Демак қуйидагиларни билишимиз керак:
Павлус тарғиб қилган инжил одамлар томонидан яратилмаган, инсон фикри ижоди эмас. Яъни бу Худонинг инжил хабарига инсон ҳеч нарса қўшмаган эди. Балки дунё яратилишидан аввал Худо режа тузган бўлиб, унга асосан Исо гуноҳ учун хочда ўлиши шарт эди (1-Бутрус 1:19-20), кейинчалик Худо шу режасини аста-секин ошкора қилиб борди ва тахминан 2000 йил олдин нихоят Исо шу режани амалга оширди. Шу режа ва Исо қилган иш ҳақидаги хабар Инжил хушхабари дейлади.
Инжил сўзи юнонча “евангелион” сўзидан олинган бўлиб, оддий қилиб айтганда “хуш хабар” деган маънони англатади. Албатта ўзбекчадаги инжил сўзи евангелион сўзининг бузилиб айтилган шакли, лекин шундай бўлсада, кўп одамлар шу сўзга ўрганиб қолгани учун, биз ҳам шу сўзни ишлатамиз. Шу билан бирга бу сўзнинг тарихи ва маъносини билганимиз яхши. Бундан ташқари яна кўпгина бошқа сўзлар шундай равишда бузилиб таллафуз қилинади, бироқ юқорида айтганимиздек, кўп одамлар фақат шундай талафуз қилгани учун, биз ҳам шу сўзларни ишлатишга мажбурмиз.